Verhalen in Joodse wijk geven slachtoffers Holocaust weer gezicht
Meer dan 1 miljoen mensen kwamen om het leven in Auschwitz. Zo’n getal is enorm. Maar wat daar is gebeurd, komt nog harder binnen als slachtoffers van de Holocaust een gezicht krijgen en je iets meer weet van hun leven. Daarom nam docent Jeroen Jaasma zijn studenten in de voorbereiding van een reis naar Auschwitz mee langs huizen in Leeuwarden, waar ooit Joodse mensen woonden. Vooraf deden zij al wat onderzoek. Dat maakte indruk.
Heiman Krammer was 43 jaar oud, toen hij op 4 mei 1943 door de nazi’s vanuit Westerbork op transport werd gezet naar kamp Sobibor. Drie dagen later was hij dood. Wie was hij? Wat deed hij? Brecht Kramer vond op internet wat informatie over de fietsenhandelaar, die voor de oorlog een winkel had op de Voorstreek. En een foto… Zo kreeg Heiman Krammer letterlijk weer een gezicht voor Firda-studente Brecht. ‘Dat was best pittig.’
Bij de voormalige Joodse school in Leeuwarden heeft Brecht zijn naam vlot gevonden in de lijst op de glazen panelen bij het monument. Als zij hier haar klasgenoten vertelt over wat zij vond over Heiman Krammer, is iedereen meteen aandachtig, doodstil en heel serieus. Zo gaat dat elke keer in dit rondje door de oude Joodse wijk van Leeuwarden.
Van de Joodse gemeenschap die voor 1940 in Leeuwarden nog 632 zielen telde, kwamen in de oorlog 544 mensen om. Heel wat namen zijn ook te vinden in koperkleurige struikelstenen voor de woningen rond Bij de Put, in de schaduw van de Grote Kerk. Hier woonden onder meer de bakker en de slager, met hele gezinnen die werden afgevoerd naar vernietigingskampen. Op deze stenen vind je dan ook namen en leeftijden van pakweg 1 tot 80 jaar oud.
‘Nog meer tot leven’
Docent Jeroen Jaasma leidt de derdejaars studenten van de opleidingen onderwijsassistent en pedagogisch werk langs verschillende huizen. Vorig jaar deed hij dat voor het eerst, voordat hij met een groep studenten naar Auschwitz ging. Toen vertelde hij de verhalen. Nu laat hij dat doen door de studenten, die onder meer informatie konden opvragen bij kamp Westerbork.
‘Zo komen de verhalen nog meer tot leven’, verklaart de docent. ‘En dat is hartstikke belangrijk om jongeren te laten beseffen wat oorlog, onderdrukking en uitsluiting van een groep mensen kunnen betekenen. Er is immers nu genoeg aan de hand om met dat beeld alle ontwikkelingen in Nederland en de rest van de wereld te volgen.’
Zo kijkt student Silko Terhorst ook naar het rondje door Leeuwarden en het aanstaande bezoek aan Auschwitz. ‘Nu voel ik nog beter dat we er hier alles aan moeten doen om te voorkomen dat zoiets nog eens kan gebeuren.’ Hij keek naar het verhaal van Jacob Valk, die eerst onder de radar wist te blijven maar in 1942 - als vader van zeven kinderen – door zijn niet-Joodse vrouw werd aangegeven en kort hierna waarschijnlijk in kamp Mauthausen is geëxecuteerd.
Ook vond Silko een foto van deze atleet, die er niet voor terugschrok om van Groningen naar Leeuwarden te lopen. ‘Hij was best bekend in Leeuwarden.’ Jacob Valk werd slechts 33 jaar oud. Silko: ‘Ik had nog wel meer willen weten. Waarom heeft zijn vrouw hem verraden?’ Hierin kwam hij niet verder. Maar het beeld dat hij nu heeft gevonden, neemt hij vast mee als hij straks door vernietigingskamp Auschwitz loopt.
Omrop Fryslân liep voor een tv-item in Hjoed mee met de groep: Fryslân Hjoed - Omrop Fryslân