Studenten herdenken in Auschwitz slachtoffers en leren vrijheid waarderen
Meer dan 1 miljoen mensen kwamen om het leven in Auschwitz-Birkenau. Dat besef is al heel indrukwekkend, als je nu rondloopt door de barakken en resten van gaskamers. Het komt nóg meer binnen als je een beeld hebt van mensen uit jouw stad, die daar op tragische wijze zijn omgekomen. Dat merkten de studenten van de opleiding onderwijsassistent van Firda. ‘Dan voel je nog veel beter wat we in deze tijd vieren én herdenken!’
Voorafgaand aan hun bezoek aan Auschwitz, vorige week, trokken de studenten in Leeuwarden langs huizen van slachtoffers van de Holocaust. Ze zagen foto’s van bewoners uit de tijd voor de oorlog, van jongeren die op dat moment nog een toekomst dachten te hebben. Van Saartje en Solomon Stoppelman, die zeventien en viertien waren toen zij in 1942 omkwamen in Auschwitz. Van drie jonge meiden in de zon, waarvan er één - de Joodse Henny van Adelsberg - de oorlog niet overleefde. Ook zij stierf in Auschwitz, in 1943.
‘Dan voelt het heel ongemakkelijk dat jíj nu vrijuit door de resten van zo’n gaskamer loopt en dan gewoon weer kunt vertrekken’, zegt student Jens Aukema. ‘Voor ontzettend veel mensen was Auschwitz-Birkenau een verschrikkelijk einde.’ Ook voor deze mensen uit Leeuwarden, waar de studenten van vooral de opleiding onderwijsassistent eerder zagen waar zij ooit leefden.
‘Dat maakt het beeld tijdens zo’n bezoek aan Auschwitz nog heftiger’, zegt Benthe Jonkman. ‘Het is bizar, wat daar is gebeurd.’ Tijdens de rondgang op deze plek was iedereen dan ook doodstil. Dat werkte ook wel even stevig door. ‘Gelukkig waren we daar samen, om alles te verwerken.’ Het is leerzaam. ‘Je gaat er anders van naar het nu kijken. We mogen heel blij zijn met hoe wij kunnen leven.’
‘Echt, dát komt binnen…’
We waarderen weleens te weinig dat wij nu vrij zijn. En dat komt hard aan, op zo’n plek. Demi Malda: ‘Daar zie en voel je pas hoe erg het ook kan zijn. In de barakken, waar mensen opeengepakt op planken moesten slapen en helemaal in de resten van een gaskamer, waar de afdrukken van nagels nog in de muren te zien zijn. Echt, dát komt binnen…’
Er hingen veel foto’s met persoonlijke verhalen om die onvoorstelbare aantallen ook een gezicht te geven. Dat de studenten al wat gezichten uit Leeuwarden kenden, was ook bijzonder. ‘Het past goed bij de Joodse traditie’, zegt Jens. ‘Daarin ga je twee keer dood: als je sterft én als je naam niet meer wordt genoemd.’
Hier sloot de voorbereiding in Leeuwarden goed bij aan. Zo herdenk je immers ook mensen uit die grote massa. En na zo’n bezoek aan Auschwitz is het onvoorstelbaar, zeggen de studenten, dat ongenuanceerde haat tegen Joden nu weer de kop opsteekt. Iedereen zou zo’n reis moeten maken, vinden zij.
Bij Firda is ook zeker de bedoeling dat studenten vaker die gelegenheid krijgen, zegt docent en begeleider Jeroen Jaasma. Hij stak veel tijd en energie in een goede voorbereiding om dit project zo zinvol mogelijk te maken. ‘Dit is een hele goede manier om een verhaal in te kleuren’, zegt hij. ‘Het gaat om mensen met een naam, een huis, een beroep en wat ook maar… Als je dát beseft, is de impact van zo’n reis veel groter.’